In de schil van Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen staat het agrarisch productielandschap onder druk. Het Rotterdamse bureau OD205 ontwikkelde een toekomstperspectief om dit historische cultuurlandschap te behouden en versterken. Onderdeel daarvan zijn duurzame verdienmodellen voor de lokale boeren, die een sterkere rol krijgen als hoeder van het landschap.

Op 6 juli vond in Rotterdam de tweede Dag van de Ontwerpkracht plaats, georganiseerd door Platform Ontwerp NL. Belangrijke thema's op de drukbezochte bijeenkomst van, voor en door ruimtelijke ontwerpers en aanverwante disciplines: systemisch denken, backcasting en integraliteit, de sturende ondergrond en ontwerpkracht die richting geeft aan de ruimtelijke kwaliteit van toekomstig Nederland. Adriaan Geuze sprak zich uit over de weg naar die kwaliteit: via de werkelijkheid, niet via modellen, beleid en metaforen. Riek Bakker ontving de POK-bokaal (Platform OntwerpKracht Bokaal) voor haar oeuvre - en voor haar talent om mensen achter een opgave te scharen.

In de twee torens van het Londense Chesterfield House zorgen fraaie metseldetails voor verfijning van de architectuur en inpassing in de omgeving. Architect Joost Kok van Maccreanor Lavington Architects gebruikte aan de getrapte gevels de Hagemeistersorteringen Oslo GT en Werne GT: “Deze harde steen is voor hoogbouw een uitstekende keuze. Bovendien: van veraf bieden de Hagemeistersorteringen een rijk totaalbeeld, van dichtbij zorgen de details van de individuele stenen voor levendige gevels.”

In 2022 vroeg het Ministerie van Maak honderd ontwerpbureaus om een maquette te presenteren die 10.000 klimaatbestendige woningen op duurzame wijze inpast op een locatie van een vierkante kilometer, ergens in Nederland. OD205 koos een plangebied in Parkstad Limburg – en draaide de opgave om: hoe kunnen we hier zelfvoorzienend wonen, zonder van het landschap meer te vragen dan het geven kan? Op 6 juli toont OD205 de maquette op de Dag van de Ontwerpkracht in Rotterdam, als onderdeel van een tentoonstelling van het Ministerie van Maak.

Op de kop van het Zeeburgereiland ligt over een jaar of tien een nieuwe Amsterdamse wijk: de Sluisbuurt. Aan de oevers van het Binnen-IJ krijgt dit wooneiland groene zomen en hoogwaardige openbare ruimte. Daarachter klimt de wijk de hoogte in: 17 woontorens zorgen voor een stevig, stads silhouet. Waarom die focus op het water? Hoezo al die torens? En hoe krijgt duurzaamheid er een plek? Hoofdontwerpster Mirjana Milanovic licht het plan voor de Sluisbuurt toe.

In het Werksviertel, hotspot voor creatieven in München-Oost, staat kantoorpand „M8 Work & Create“ van Oliv Architekten. Met zijn gemetselde gevels en grote glaspartijen is het een opvallende verschijning tussen de moderne kantoren rondom. De architectuur van loftkantoor M8 leunt op voorbeelden van 19de eeuwse utiliteitsbouw. Aan de gevels koos het architectenbureau voor de roodbruine Hagemeistersortering Arnheim BU, met fuss- en voorzijde verwerkt.

Frederik Vermeesch ziet voor de krimpende retailmarkt volop kansen. In de stadscentra én bij de naar binnen gekeerde naoorlogse wijkcentra: ‘Leegstand en krimp bieden de mogelijkheid om deze winkelgebieden te transformeren tot volwaardige stukken stad.’

Na tweeënhalf jaar restaureren opende Museum Paulina Bisdom van Vliet in Haastrecht weer zijn deuren. Ook het voegwerk in de voorgevel werd aangepakt. Voeger Philip van Horik vernieuwde de supersmalle stootvoegen in het statige negentiende eeuwse pand. Uitdaging: de kleur van het nieuwe voegwerk exact afstemmen op de oude voegen. In droge toestand, maar ook bij regen. Van Horik: “De gevel mag geen lappendeken worden.”

De jury van de ARC22 Architectuur Award nomineert dit jaar drie transformatieprojecten. Die demonstreren op inspirerende wijze hoe ‘geleende structuren’ drager kunnen zijn voor buitengewone architectuur die belangrijke maatschappelijke thema's agendeert en tegelijk voorbeeldstellend is als het gaat om duurzaamheid. Na intensief beraad wijst de jury Campus Cadix in Antwerpen aan als winnaar.

Het nieuwe bedrijfspand van Biersteker Bouw, Dak- en Geveltechniek in Honselersdijk is een verregaande exercitie in duurzaam bouwen – in eigen regie ontworpen, ontwikkeld en gerealiseerd door een MKB-bouwbedrijf. Innovatieve technieken en producten dragen in het energieneutrale kantoorpand bij aan een gezonde werkplek voor de 50 werknemers van het MKB-bouwbedrijf én aan een beter milieu. De nieuwbouw weerspiegelt één op één de ondernemersvisie van directeur Giel Biersteker: “De bouw moet verduurzamen. En die duurzaamheid begint bij jezelf.”

Meer studenten en nieuwe vormen van onderwijs. Na Pulse heeft de TU Delft Campus met Echo een tweede interdisciplinair onderwijsgebouw. UNStudio ontwierp Echo als een flexibel, open en duurzaam pand dat gebruikers verleidt tot samenwerking en interactie, en meebeweegt met veranderende wensen. Zo zijn de grote onderwijszalen van Echo flexibel indeelbaar. De openheid die TU Delft voor ogen stond vertaalde UNStudio in een gebouw met grote vrije overspanningen en glas rondom. Dat glas vroeg om bijzondere detailleringen

Nu Floriade, straks supergroen en hoogverdicht woongebied; het masterplan van MVRDV voor het Floriadeterrein is tegelijk onderlegger voor de aanstaande stadswijk Almere Hortus. Als supervisor waakte Winy Maas over het Floriadeconcept. Namens de gemeente is hij sinds 2018 lid van het kwaliteitsteam dat nu al toeziet op de invulling van de wijk. Vooraf was op de Floriade veel kritiek. Hoe groen en stads Almere Hortus wordt, ligt nog deels open. Maas: "Ik zou een Netflixserie kunnen vullen met Floriadedrama."

Op 6 juli vond in de schouwburg van Deventer de eerste Dag van de Ontwerpkracht plaats, georganiseerd door de BNSP en de NVTL. Hugo de Jonge presenteerde er zijn programma’s NOVEX en Mooi Nederland, ontwerpers toonden wat zij aan verbeelding en ruimtelijke concepten in huis hebben om de grote opgaven ter hand te nemen. De beroepsgroep leek zelfs het begin van een nieuw idioom te vinden om kansrijke oplossingen te presenteren: stadspolders, klimaatkades, natmakerijen, meedeindorpen.

Steeds minder boeren, steeds meer eisen aan de productiewijze: de agrarische sector staat onder druk. Veel boeren zoeken nieuwe wegen – met name door verbreding met een nieuwe tak, vaak gericht op het publiek. Het agrarisch erfgoed – boerderij, erf, landschap – komt daarbij goed van pas.

Met het pleidooi voor meer visie en het belang dat de commissie hecht aan het bewaken van de lange ontwikkelingslijnen in de stad, duikt journalist Hans Fuchs in twee verschillende strategieën om aan de stad te werken. Rotterdam met de 7 stadsprojecten en Utrecht met de dit jaar gelanceerde ruimtelijke strategie (waarin zij de methode van de ‘pixelkaart’ en ‘barcode’ introduceren).

Tussen 2012 en 2018 herbouwde de Dom Römer GmbH in Frankfurt het hart van de oude binnenstad. Uit een mix van gereconstrueerde historische bebouwing en nieuwe architectuur ontstond tussen Domkerk en Römerberg de stadswijk DomRömer. Het nagelnieuwe, 7.000 vierkante meter grote centrumgebied wordt belicht naar een plan van Studio DL in Hildesheim. Lichtontwerper Norbert Wasserfurth koos in DomRömer voor historiserende armaturen met daarin steeds twee onafhankelijk aan te sturen LED-componenten. Wasserfurth lichtte er normgerecht de stegen en pleintjes van de openbare ruimte in DomRömer aan. En creëerde met het LED-licht plastische nachtelijke straatwanden

Met de herinrichting van het Kaiser-Wilhelmplein transformeerde de gemeente Freiburg een belangrijk verkeersknoopunt tot openbare ruimte met verblijfskwaliteit. Een met convexe en concave daklijnen getooid paviljoen van architectenbureau J. Mayer H. markeert er nu de noordelijke stadsentree. -- ´s Avonds onderstreept terughoudend indirect licht in de ver uitkragende daken de contour van het paviljoen en belicht tegelijkertijd de pleinruimte rondom. Voor de bijbehorende ov-haltes koos lichtontwerpster Katrin Söncksen van bureau Lichttransfer voor verkeersveilig direct licht. In beide gevallen zette Söncksen flexibele lichtlijnen in van het bedrijf LED-Linear

Opperste eenvoud, dat was de insteek van cepezed bij het ontwerpen van Bouwdeel D(emontabel) in Delft. Het kantoorpand heeft een ranke staalconstructie, lichtgewicht verdiepingsvloeren – én je kan het nagenoeg helemaal demonteren. Gebouwd werd zonder klassieke hoofdaannemer. Jan Houtekamer, bouwprojectmanager en directeur van cepezedbouwteam: “Wij besteden zelf partieel aan, maken afzonderlijke werkpakketten die we rechtstreeks kunnen onderbrengen bij specialisten. Dat biedt deze bouwers meer bewegingsvrijheid en stimuleert de gezamenlijke ontwikkeling van slimme ideeën.”

Hafencity breidt uit naar het oosten – tot aan de stalen Elbbrücken op de uiterste punt van de Baakenhafen. Bij die uitbreiding hoort ook het nieuwe metrostation Elbbrücken, dat het laatste stuk Hafencity goed bereikbaar maakt met openbaar vervoer.

Aanhaken op de na-oorlogse architectuur van de Westelijke Tuinsteden, dat doet Cubes aan de Gerrit Mannourystraat in Amsterdam. Tegelijkertijd richten de twee appartementencomplexen van LEVS architecten zich naar de meer recente bebouwing op deze verdichtingslocatie. Dat aansluiten op de context doet Cubes onder meer met de Hagemeistersortering Langeland HSG in Duits moduulformaat. Architect Adriaan Mout: “Deze sortering leent zich voor de abstrahering die we in dit ontwerp zochten. Daarnaast zitten de stenen met hun sintering en kleurnuances van nabij vol leven."

Met de renovatie en transformatie van het Gare Maritime kreeg Brussel er een ‘stad in de stad’ bij, met kantoren en winkels aan een inpandige groene boulevard. De renovatie door architect Jan De Moffarts en Bureau Bouwtechniek zette in op behoud van het historische gebouw. Bij de BREEAM-‘excellent’ transformatie tot werk- en winkelpand door Neutelings Riedijk architecten stonden circulariteit en demontabiliteit voorop. Aan de gevels kreeg Gare Maritime grootformaat doekzonwering en dimbaar glas

Met zijn vijf kappen refereert het houten centrumgebouw van camping De Nollen in Callantsoog aan de boerenschuren in de Noord-Hollandse polders rondom. Het pand uit HSB is nagenoeg volledig circulair en demontabel. Een unicum voor aannemer Wever Bouwgroep uit Waarland. Projectleider Bart van der Landen: “Onze timmerlieden waren wildenthousiast over dit project.”

Circulair, modulair, remontabel: met recente projecten demonstreren de bouwconcepten HOUTbaar huis, HOUTbaar loft en Open Ateliers ieder op eigen wijze hun reikwijdte – in respectievelijk hout en staal. Open Ateliers van HOH Architecten levert met een vaste set bouwstenen in ieder project maatwerk – met aan de gevel vrij te plaatsen sectionaaldeuren, aluminium puien en gesloten Kingspan panelen. Aan de basis van de HOUTbaar concepten van TBI WOONlab staan prefab houtbouwelementen

Sinds 2017 is Dirk Hebel professor aan het Karlsruher Institut für Technologie (KIT). Hij verbindt biobased bouwen met het sluiten van kringlopen en het bedenken van nieuwe, duurzame bouwmaterialen. Mycelium is er een voorbeeld van. Hebel zoekt ook graag de draad naar de bouwpraktijk: met UMAR, met het Mehr.Wert.paviljoen en met zijn eigen huis. “Ik heb de bouwvergunning binnen om mijn huis 3D te printen met mycelium.”

Voor de Bundesgartenschau (BUGA) in Heilbronn ontwierpen en bouwden de universitaire instituten ITKE en ICD twee paviljoens. In beide ontwerpen (uit glas- en koolstofvezelcomposiet en uit hout) zijn bouwprincipes uit de natuur gekoppeld aan digitaal design en fabricage door robots.

Het materiaalpaspoort wordt binnenkort mogelijk verplicht. Is dat zinvol? Wat moet het vermelden? En wat niet? En hoe staat het met het materiaalpaspoort in de huidige bouwpraktijk? Wij deden een rondgang langs architecten.